Arangkada for June 1, 2007

        KALIMOT DIIN GIKAN

 

        Ang mga batan-on nga nasaag pagbasa ning maong lindog wa na tingaling kaabot, ug kon nakaabot man wa pa tingali kahimungawong ug busa maglisod na paghinumdom, niadtong talagsaong higayon dul-an sa duha ka dekada nang nilabay nga ang tingog ni Gobernador Gwen Garcia mao ray bugtong sumpay tali sa mga biktima sa makalilisang nga pagbaha sa Ormoc ug sa mga Sugbuanon nga nagkahiusa pagtabang nila.

        Ang tam-is ug tagming nga tingog sa mas batan-ong Garcia nakahikap sa malumong kasingkasing sa mga Sugbuanon nga nakahatod dayon sa mga hinabang—mga pagkaon, tambal, sinina, sin, tabla, lansang ug balde—nga maoy labing unang nadawat sa nagbangotan nga mga tagtungod sa kaliboan nga nangamatay.

-o0o-

        Gimingaw ko sa maong tingog.  Kay napulihan na sa singgaak nga puno sa kayugot sa mga opisyal ug mga kawani sa Kapitolyo nga wa katagbaw sa iyang gusto, kasaba nga di makaon og iro sa mga nangahas pagsukwahi sa iyang baruganan ug kantalita nga hupong sa pagpakauwaw ug pagbugalbugal sa iyang giisip nga higpit nga mga kaatbang.

        Daghan nang dagkong kausaban nga nahitabo sukad sa masulub-ong adlaw sa Nobyembre 5, 1991 kanus-a nakamatuod silang Garcia ug ang mga Sugbuanon sa ilang kabayanihon.   Nabungkag nang unang pamilya ni Garcia sa Ormoc ug siya na karoy inahan sa mas dakong pamilya sa 47 ka mga lungsod ug lima ka mga dakbayan sa Sugbo.

Apan lisod gihapon kaayong tuohan nga si Garcia, gikang nagpakitabang alang sa makaluluoy niyang mga katagilungsod hangtod sa pagkahimong labing gamhanang lider sa lalawigan, hingpit nang nakalimot sa iyang gigikanan:

-o0o-

·         Si kanhi gobernador Lito Osmena nga maoy usa sa labing unang nakataak sa naggusbat nga Ormoc, kansang talagsaong liderato nakapalihok dayon sa nagkalainlaing mga hut-ong sa Sugbo pagsagakay sa naalaot nilang kasilinganan, giisip na karon ni Garcia nga nuog, kansang mga sugyot ug panghunahuna di na niya kapuslan, bahala na kon maoy nakatumpi sa P2 bilyones nga panudlanan nga maoy iyang gigasto pagtukod sa CICC ug ubang mga proyekto nga way klarong kuwentada;

·         Si Cebu City Mayor Tomas Osmena, nga maoy nagduma di lang sa mga hinabang kon dili apil na sa pagpahiuli sa suplay sa tubig ug kuryente ug pagpatunhay sa kalinaw sa unang mga adlaw nga nahugno pa sa kakugang ang lokal nga kagamhanan, karon iya na lang yanuyanuhon paghudlat og mga kaso gawas nga gipanak-opan ang kadalanan nga gipanag-iya sa lalawigan;

-o0o-

·         Ang mga doktor sa Sugbo nga nipahigayon sa usa sa labing lapad nga medical mission sa kasaysayan aron pagluwas sa mga himatyon ug pagtambal sa mga masakiton sa Ormoc karon iya nang gipalayas gikan sa luna nga gitugyan na unta sa Kapitolyo ngadto nila; ug labaw sa tanan

·         Ang mga Sugbuanon nga way pupanaganang nitubag sa iyang pangilaba karon di na gani pasidunggan sa labing batakan niyang katungdanan paghatag og kuwentada diin padung ang ilang kuwarta.

Arangkada for May 31, 2007

        ANGKON SA KAPILDEHAN

 

        Ang pag-angkon ni Senatorial Candidate Mike Defensor sa iyang kapildehan bisan kon wa pa mahuman ang nag-aginod nga opisyal nga iskutenyo sa Comelec gipanghinaot nga makapahubas sa tensiyon tungod sa makiangayong pagduda sa oposisyon nga nahilambigit karon ang administrasyong Arroyo sa pagmaniobra sa nauwahi nga certificates of canvass (CoCs) sa pipila ka lalawigan sa Mindanao aron pagpaburot sa mga boto ug pagpadaog nilang Defensor ug kaubanang mga kandidato sa Team Unity.

        Si Defensor nga nalansang sa ika-15 nga luna niangkon nga di na siyang kasud sa "Magic 12" karong 15% na lang sa CoCs ang wa pa maihap.   Gikahadlokan hinuon nga ang pagtahan nang Defensor di makaiban sa nag-aliwaros nga tinguha sa iyang kaubanan sa TU (silang Migs Zubiri, Ralph Recto ug Prospero Pichay) pagpalagpot nilang Aquilino Pimentel III, Antonio Trillanes IV Ug Gregorio Honasan.

-o0o-

        Daghang nahibung sa pagpangiwit ni Defensor kay siya man untay giisip nga labing humot sa mga opisyal nga nag-alirong ni Pres. Arroyo sa wa pang eleksiyon.   Apan batid nga politikanhong mga tigpaniid nagkauyon nga ang talagsaong kasuod ni Defensor kang Arroyo maoy nakalansang sa lungon sa iyang kandidatura.   Kay ang bisan unsang pagduda sa kasuko sa kinabag-an sa katawhan batok sa presidente napapas na sa pagdominar sa Genuine Opposition (GO) sa mga dumadaog pagka senador, bisan pa sa kuwartang gipabaha sa administrasyon ug bisan sa kaapiki sa panalapi ug pagkatibuwaag sa kampanya sa GO.

        Ang pangangkon sa administrasyon sa paglambo sa nasudnong ekonomiya tungod sa expanded value added tax (EVAT) hingpit sang gisalikway sa mga botante.   Ang di malalis nga kamatuoran ini mao ang makapakugang nga pagtibugsok sa kandidatura ni Senador Recto.  Kay bisan sa independente niyang panghunahuna ug sa kahumot sa iyang asawang si Vilma, napahinumdoman ang katawhan sa niaging kampanya nga siyay usa sa mga nangamahan sa EVAT nga maoy nakapasamot sa ilang katimawa.

-o0o-

        Human sa iyang pag-angkon og kapildehan, si Defensor makapa-cute na pag-ingon nga mag-drayber na lang siya alang sa iyang asawa ug mga anak kay nahibawo siyang makakuha siya og abundang pogi points, pamuhun-puhon sa umaabot pa niyang politikanhong mga ambisyon.   Apan wa magnihit ang Sugbo sa mga piliunon nga angayng pasidunggan tungod sa sayo nga pagduko sa kabubut-on sa katawhan.  Duha lang nila:

·         Si Jonkie Ouano, bisan sa kahigpit ug kainit sa niaging kampanya, gawas nga niangkon dayon sa iyang kapildehan nitanyag pa gyod sa iyang tabang ngadto sa bag-ong Mayor-elect sa Mandaue City nga si Jonas Cortes; ug

·         Si Mary Ann De Los Santos nga, gawas nga nakakuha og igong boto bisan sa kaahat sa iyang kandidatura, nitahud sa paghatag sa mga Sugbuanon ni Cebu City Mayor Tomas Osmena og lab-as nga termino.   [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for May 30, 2007

        RAKET SA INSURANCE

 

        Nagbaha ang mga reklamo nga nadawat sa Arangkada sa DYAB Abante Bisaya mahitungod sa bag-ong mga paagi sa pipila ka insurance companies pagdani og mga kliyente.   Ang ilang gihimo mao ang pagpanawag ni bisan kinsa nga nalista sa telephone directory aron pahibaw-on nga nakadaog og gikan sa P25,000 ngadto sa P100,000 nga accident ug health insurance.   Aron makobra ang daog, ang gitawgan kinahanglan nga moadto sa kompaniya aron pagpirma sa gikinahanglang mga dokumento.

        Apan, inay daog, lit-ag maoy nagpaabot sa mga biktima.   Inig abot nila sa buhatan, tanyagan sila og laing insurance packages nga mas mahalon ug dihadiha dayon kumbinsihon sa pagsugod na pagbayad.  Ang mga modiretso lang og hatag sa ilang credit cards mas makaluluoy—dunay pipila ka mga kaso nga gi-swipe nang ilang cards wa pa gani sila hingpit nga makasabot unsay ilang gipirmahan.

-o0o-

        Dakong binuang ning gihimo sa pipila ka insurance companies.   Sama ra nga ilang giilad ang mga kliyente nga ilang gipaadto sa ilang mga buhatan.  Naaghat ang kasagaran sa mga biktima pagbiya sa ilang mga panimay, paglaktaw sa uban nilang mga lakaw, pagplite sa sakyanan ug paghago sa pagbiyahe tungod sa saad nga libreng insurance coverage.

        Kay kon gitug-anan pa ang mga biktima sa telemarketers sa tinuod nga nagpaabot nila—gamitoy kaayong accident ug health insurance bugti sa pagkuha sa gisagolan-og-lipatlipat nga mas mahalong policies—mas daghan tingaling langaw ang masaag sa ilang mga buhatan kay sa mga kliyente nga nag-apas sa libreng garantiya ang ilang kaugmaon.

        Way kalainan ang gihimo sa pipila ka insurance companies sa binuang sa gikaintapang mga tindahan nga kadaghan na isumbong sa DTI apan wa pa gyod mabadlong:    Manawag sab aron pagpahibawo sa mga konsumidor nga nakadaog sa ilang produkto apan makuha lang ang daog kon mopalit una sa lain nilang produkto nga mas mahalon ug gipaburot na pag-ayong presyo.

-o0o-

        Nitiyabaw ang lehitimong insurance companies nga ang among pagsibya sa mga reklamo batok sa pipila nga nagbinuang makapaduhig sa kinabag-an nga nagtinarung pag-edukar sa katawhan sa kamahinungdanon sa pagtigom alang sa umaabot nga mga panginahanglan.   Nakasabot ko sa ilang kahimtang.  Apan mas dako ang kadaot nga mamugna kon amo lang yak-an ug isnabon ang makiangayong mga reklamo sa inosenteng mga biktima.

        Ambot tungod ba sa mas higpit nang kumpetinsiya, o kay mas daghan nang insurance companies, o tungod lang sa kalugak sa pagpatuman sa mga lagda, mas daghan nang nailad sa mga kompaniya nga maayo lang mangolekta apan mora nang tagulilong kon duna nay mga bayranan.   Inay magpaabot kanus-a mokihol ang Insurance Commission (IC), ang ligdong nga mga haligi sa industriya angayng magtinabangay pagbisto sa badlungon nilang kaubanan ug pagtabang pagtudlo sa katawhan aron nga wa nay lain nga matulis sa atubangan.   [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for May 29, 2007

       NABARA NGA IHAP

 

       Dunay tanyag ang kampo ni Congressional Candidate Celestino "Tining" Martinez III ngadto sa mga abogada sa iyang kaatbang nga si Benhur Salimbangon aron mahibaw-an sa labing daling panahon kinsa gyoy nakadaog sa ikaupat nga distrito ug kon tinuod bang gitikas ang niaging piniliay.   Ang tanyag pormal nga giluwatan nilang Atty. Inocencio De La Cerna, ang pangu nga abogado ni Martinez, ug kanhi Compostela Mayor Gilbert Wagas, ang pangu sa Liberal Party sa Sugbo atol sa ilang pagtambong sa Kulokabildo.Com sa DYAB Abante Bisaya nga gipahigayon sa Ayala Entertainment Center matag Lunes sa buntag:

·        Samtang paabuton pang sulti sa mga eksperto tinuod o peke bang 15 ka election returns (ERs) sa Bogo nga tua karon sa Philippine International Convention Center (PICC), iskutenyuhon ang ERs aron mahibaw-an sa mga Sugbuanon pila gyoy boto nilang Martinez ug Salimbangon sa tanang 196 ka presinto sa Bogo; ug

·        Itandi ang moggawas nga mga numero sa ERs nga nakuha ni Salimbangon gikan sa C-Cimpel.

-o0o-

       Ang tanyag gibalibaran dayon sa mga abogada ni Salimbangon nga nakatambong sa tulomanon.   Silang Atty. Ana Marie Militante ug Atty. Riza Mangubat nipasabot nga di makiangayong ipahigayon ang bisan unsang iskutenyo samtang di pa matino ang kaligdong sa ERs.   Gipanalipdan nila ang kamakiangayon sa hukom sa Board of Canvassers nga gipangulohan ni Atty. Eddie G. Aba pagtunol sa ERs ngadto sa mga eksperto sa kaulohan tungod sa mga "depekto" nga ilang nakita sa mga dokumento.

       Apan silang Wagas ug De La Cerna nipasangil nga gipatigbabaw ni Aba ang iyang personal nga pagbati kay sa gimbut-an sa balaod.   Nga nila pa nisangon sa tahas pagsubli sa katinuod sa ERs ngadto ra sa House of Representatives Electoral Tribunal (HRET).  Matod ni De La Cerna kon nagduda gyod silang Aba sa ERs sa Bogo, gitugotan sila sa balaod nga motandi ini sa ERs nga gihuptan sa C-Cimpel o ubang partido.   Inay himuon ni, nasubo si De La Cerna nga nikalit hinuon si Aba pagpada sa ERs ngadto sa kaulohan—bisan way kamandoan sa Comelec en banc o ni Commissioner-In-Charge Resurreccion Borra, o bisan petisyon na lang gikan ni Salimbangon.

-o0o-

       Masaligon si Salimbangon nga, pinasikad sa iyang statement of votes (SOVs) ug ERs sa C-Cimpel, biyaan lang siya ni Martinez ug 10 mil botos sa Bogo ug busa molabaw gihapon og 3,000 botos sa tibuok distrito.   Sa kuwentada sa mga Martinez, kaambasan ni Tining ang 19,000 botos nga mayoriya sa iyang amahang si Junnie, nga giproklamar na pagka mayor sa Bogo niadtong Huwebes, nga makapapas sa 13,100 botos nga mayoriya ni Salimbangon gikan sa walo ka lungsod.

       Apan samtang nabara pang opisyal nga ihap sa Comelec, padayong isig angkonay og kadaogan ang duha ka nagpapili pagpuli ni Kongresista Clavel Asas-Martinez.   [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for May 28, 2007

       ISOG NGA PAGBARUG

 

       Tangkod nang tulo ka buwan human pormal nga gipangayoan si Gobernador Gwen Garcia og kuwentada uban ang tanang mga dokumento sa iyang pagtukod sa kontrobersiyal nga Cebu International Convention Center (CICC), apan wa pa siyay dokumento nga napakita.  Ubos sa balaod, si Garcia duna lay 15 ka adlaw sa pag-aksiyon sa lehitimong awhag sa mga magbubuhis.  Kaunom na mapilu-pilo ang lugway, apan wa gihapon siya magpakabana sa pagtuman sa gimbut-an sa balaod.

        Ang bugtong gihatag ni Garcia mao ang iyang pasalig nga natuman ang tanang lagda ug makiangayon nga naggamit ang minilyon ka pesos nga buhis sa mga Sugbuanon nga gibubo alang sa CICC.  Ang daotang balita alang ni Garcia mao nga ang sibaw nga awhag sa kuwentada ug ang nagbuntaog nga mga pangutana nganong gilaktod ang mga transaksiyon ug kon pila gyoy kinatibuk-ang naggasto sa proyekto di mapahilom pinaagi lang sa pagarpar.

-o0o-

        Samtang giisnab ni Garcia ang mga awhag sa matinud-anong kuwentada, wa niya pasayloa ang mga nangahas sa pagpahinumdom sa iyang batakang katungdanan isip suluguon sa tinuod nga hawod sa Sugbo, ang Sugbuanong mga magbubuhis—ang pagtug-an giunsa niya paggasto ang ilang siningtan ug hinagoan nga kuwarta:

·         Gitawag niya ang mga tawong nakapakita og mga dokumento sa giingong overpricing ug ubang kahiwian sa CICC og "crackpot" (masuko siya nga tawgon og hubog sa gahom apan di siya managana pagtunglo sa mga nisukwahi niya nga "buang-buang"); ug

·         Gibangilan niyang daan ang Visayas Ombudsman, nga maoy giawhag pag-imbestigar sa gidudahang mga transaksiyon sa CICC, pinaagi sa pag-inutil ni Acting Deputy Ombudsman Virginia Palanca-Santiago—kinsa gawas nga gikiha gipasuspenso pa gyod aron kapulihan og di Sugbuanon (human siya nagpatuong nahigugma sa Sugbo ug mga Sugbuanon) nga mao nay pa-imbestigahon sa kaso (feeling hawod na gyod kay siya nay magbuot kinsay pa-imbestigahon niya).

-o0o-

        Nagtuo ba diay si Garcia nga kon iyang mahudlat ug mapahilom pinaagi sa pagpakauwaw si Crisologo Saavedra ug maggapos si Santiago pinaagi sa iyang way kinutoban nga pagpanggukod, motalaw na lang sab ang nagpakabanang mga Sugbuanon sa pagpaningil sa matinud-anong kuwentada sa CICC nga padayon niyang gihikaw gikan nila?

        Angayng pahinumdoman si Garcia nga bisan sa kadako sa gahom ug kalapad sa influencia nga gihuptan karon niya ug sa iyang pamilya, demokratikanhon pa ang atong kagamhanan.  Sa ato pa, duna pay katungod ug kagawasan bisan ang labing gagmay nga mga magbubuhis sa pagsukwahi sa iyang mga baruganan ug kagustohan, sa pagbadlong sa ilang giisip nga paglapas niya sa mga lagda ug pagsukol sa ilang giisip nga pagpangyatak niya sa ilang batakan nga tawhanong mga katungod.

        Ang maong katungod ug kagawasan di niya mahimong pig-otan.  Ug kon nagtuon siya sa kasaysayan sa maisugong pagbarug sa mga Sugbuanon batok sa diktadura ug pagpanghawod, di siya angayng mosuway.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for May 27, 2007

       SILOT SA TIKAS

 

       Tungod tingali sa akong kamasaligon sa akong nangaging mga lindog nga may dagko nang kausaban sa niaging eleksiyon, gibahaan ko sa mga pangutana nganong duna man lagi gihapoy mga kawatan nga nakadaog niadtong Mayo 14.  Samtang dunay pipila ka madasigong mga tilimad-on sa kahinog na sa panabot sa mga botante sa niaging piniliay, apan daghan tinuod gihapong gikaintapan nga mga kukhan nga nasublian pa sa katungdanan.

        Maong tuguting tubagon nako kining mosunod nga labing alingisig nga mga pangutana gikan sa mga nagsunod ning kabos nga lindog uban ang panghinaot nga di pa sila hingpit nga mahugno ug motahan na lang nga wa gyod diay matinud-anong kausaban nga mapaabot gikan sa busluton nga sistema sa piniliay ning nasura:

-o0o-

        Pangutana:  Gitalikdan na ba diay ta sa Ginoo nga wa man gyod siyay gihimo pagbadlong sa mga politiko nga nagpabaha sa ilang kuwarta pagpamalit og mga boto?

        Tubag:  Wa intawon ta talikdi sa Ginoo, ang mga botante maoy nitalikod sa ilang balaanong katungod sa pagpili pinaagi sa pagbaligya sa ilang mga boto tungod ba kaha sa kagutom, o kahakog, o kamapahimuslanon lang gyod sa higayon.  Ang Ginoo molihok sa labing kalibogan nga mga paagi.  Gawas sa naandang pagturok sa mga hubag nga way buthanan ug ubang mga sakit nga way kaayuhan, mahimong hatagan una niya ang mga kawatan og makabungog nga mayoriya aron lang masuspenso inigsugod sa lab-as nga termino o mabalhog sa bilanggoan kay kapamatud-an na gyong ilang nangalisbong kahiwian.

-o0o-

        Pangutana:  Nailad ba lang gihapon nilang kinabag-an sa katawhan bisan sa ilang kakawatan?

        Tubag:  Way nailad, gawas sa mga kawatan—kana kon motuo sa ilang mga turutot nga makabungog ang mandato nga ilang nadawat gikan sa katawhan.  Ang ligdong nga mga botante wa magpapalit ug ang mga napalit nibotar sa mga kawatan di tungod sa ilang pagsalig o pagbilib nila kon dili tungod sa kaikog, o kahadlok, nga paninglan sa mas-dagko-kay-sa-naandan-nga-kuwarta kon mapilde o kon di makuha ang gitinguha nilang mayoriya.

-o0o-

        Pangutana:  Mas nilig-on na bang ilang liderato tungod sa kadagko sa mayoriya nga ilang nakuha?

        Tubag:  Wa molig-on, hinunoa nisamot kahuyang, ang liderato sa mga kawatan.  Ang wa magpapalit daan nang way salig nila, ang mga napalit karon mas nakumbinser na sa ilang kakawatan.  Ang nisamot paglig-on mao ang kahigayonan nga, sa kataposan, masakpan na gyod ang nagkalainlaing palusot sa mga kawatan—nga mahimong nangilkil sa ilang dakong gasto o mas mangilkil pa aron pagbawi sa makalilisang nga gasto ug pagtumpi nang daan sa makinarya alang sa sunod nga piniliay.

Ang nakilkilan na mahimong motiyabaw kon di matuman sa mga kawatan ang gisaad nga mga pabor.  Ug ang mga kilkilan pa mahimong motiyabaw kay di nang kaagwanta sa way kinutobang pagsaka sa mga panginahanglan sa way katagbawang mga kawatan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for May 26, 2007

       JONAS UG CARLO

 

       Isip bag-ong amahan sa Dakbayan sa Mandaue sugod sa udtong tutok sa Hunyo 30, si Mayor-elect Jonas Cortes dunay duha ka dagkong gimbuhaton:

·        Pagtuman sa iyang saad sa niaging kampanya di lang pagpalambo sa dakbayan ug sa mga Mandauehanon kon dili pagpatigbabaw sab sa kaligdong sa mga transaksiyon ug paggukod sa mga utok kon mapamatud-an nga anomaluso ang kontrobersiyal nga mga proyekto sa pamunoan nga iyang pulihan; ug

·        Pakigtambayayong sa iyang politikanhong mga kaatbang, kansang pagpaluyo gikinahanglan pagpatuman sa iyang mga programa, apan di sab angayng mosikit pag-ayo nga makapasamot hinuon sa pagduda nga kakonsabo gyod siya sa gikahadlokang nangalisbo nga mga transaksiyon sa wa pang kahunahuna pagbuwag sa administrasyon ug paglusad sa iyang kandidatura sa niaging piniliay.

-o0o-

       Ang kinabag-an sa mga nipili ni Cortes niadtong Mayo 14 nagpaabot nga duna gyoy maposasan sa labing kontrobersiyal nga mga proyekto ni kanhi mayor Teddy Ouano, labi nang pagtukod sa bag-ong merkado, pagpanaod sa overpriced nga decorative lamps sa tugkaran sa City Hall (sa wa pang 12 ^th Asean Summit) ug ang way kinutobang pagpangutang gikan sa nagkalainlaing mga bangko.  Angay hinuong magmatngon si Cortes nga ang determinasyon pagtuman sa gipangayo nga dugo di mosangpot sa pag-masaker sa tanang opisyal, kawani ug mga programa nga nanimahong Ouano.

       Sa mga higayon nga nakahinabi kong Cortes atol sa kampanya ug human sa iyang proklamasyon, akong namatikdan ang inanay niyang pagkahinog sa dakong gimbuhaton pagduma sa Mandaue.   Daghang nipasidaan mahitungod sa mga naglibot ni Cortes nga gihulagway nga mga uhaw sa gahom, apan mas daghang masaligon nga mosunod siya sa maayong mga tunob sa iyang amahan.   Si Glenn Bercede, iyang kandidato pagka bise mayor, niingon nga tungod sa dagway ug tingog ni Jonas nahimo niyang komedya matag abot sa kandidato sa ilang mga tigom sa niaging kampanya ang pagpahibawo nga, "Nia na si anhing mayor Boy Cortes."

-o0o-

       Sama ni Mayoral Candidate Jonkie Ouano nga nitanyag pagtabang ni Cortes bisan kon sukwahi pang sentimento sa iyang amahan ug apohan, si Vice Mayor-elect Carlo Pontico Fortuna, nga tapad ni Cortes sa Kapamilya Media Forum sa DYAB Abante Bisaya ug Sky Cable nga gipahigayon sa SM City Cebu, nipahibawo sab sa iyang pagpaluyo sa bag-ong mayor.   Si Cortes nihulagway sa mga postura sa iyang mga kaatbang nga dalayegon.

       Nakadawat sab og bililhong mga tambag silang Cortes ug Fortuna gikan sa ubang mga dinapit sa media forum:

·        Talisay City Mayor Soc Fernandez:   Ang mapaubsanong pag-alagad sa mga panginahanglan sa katawhan maoy garantiya nga di gyod sila masaag;

·        Talisay City Vice Mayor-elect Lani Abarquez:   Ang bise mayor kaabag, di kailog, sa mayor; ug

·        Cordova Mayor-elect Adelino Sitoy:   Ang pagtug-anay sa tinuod sa usag-usa maoy labing maayong panagang batok sa dudahay ug mga intriga.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for May 25, 2007

       TUNGLO SA TIKAS

 

       Salamat sa Hello Garci tapes, nabantayan dayon ang gikahadlokang lapad na sab nga tikas sa piniliay sa Mayo 14 sa nagkalainlaing bahin sa nasud, labi na sa pipila ka lalawigan sa Mindanao.   Bisan tuod nakalusot gihapon sa samang mga lalawigan ug naglambigit gihapon sa susamang mga politiko ug mga opisyal sa Comelec, kapolisan, Armadong Kusog ug ubang mga ahensiya sa kagamhanan, mas sayo nang napukaw ang nasudnong atensiyon ning laing pahinumdom sa higanteng mga buslot sa atong sistema sa piniliay.

Lahi sa mga pasangil sa tikas sa eleksiyong presidensiyal niadtong 2004, nga nitumaw pagka 2006 na, ang bag-ong mga kasayuran sa giingong nagbaha na sab nga mga maniobra sa eleksiyon nabutyag dayon pila lang ka adlaw human sa piniliay sa niaging semana.   Hinaot nga mas sayo sab nga maaksiyonan.

-o0o-

       Ang labing makapasubo mao nga gawas nga ang mga nahilambigit mao lang gihapon ang nahitaboan sa eskandalong Hello Garci ( Maguindanao, Lanao del Sur, Basilan, Sulu, Sultan Kudarat ug Caraga), ang mga nagduma sa piniliay sa maong mga dapit mao lang gihapon ang mga opisyal sa Comelec, PNP ug AFP nga wa masiloti, ni makiha, o bisan mabalhin na lang tungod sa seryusong mga pasangil sa ilang paglubag sa kabubut-on sa mga botante niadtong 2004.

       Siyaro na ba sab silang Comelec Chairman Benjamin Abalos ug kaubanan.   Nituo ba diay sa ilang kaugalingong propaganda nga mugna lang sa hunahuna, ug minau-mao lang sa modernong recording studio ang panagsulti nilang Pres. Arroyo ug kanhi Comelec commissioner Virgilio Garcillano, ang Hello Garci tapes?   O sama sa 2004 di lang gyod silang kabalibad sa labing dagkong mga opisyal sa kagamhanan ug ilang mga hinanib nga, sa makausa pa, gusto na sang mokawat sa mandato gikan sa katawhan?

-o0o-

       Ang maayong tilimad-on mao nga samtang di pa gihapon takos ang kinabag_an sa katawhan pagbatok ug pagbadlong sa pagpanikas—salamat sa ilang kaburong, kahadlok, katimawa ug kagutom—duna nay pipila ka nagpakabana nga mga molupyo nga di makatugot nga modaog ug magpadayong magpahimus sa kinawat nga gahom ang mga kukhan, mga sungayan ug mga ikogan.

       Tinuod nga mga bayani ang mga magtutudlo, mga botante ug mga boluntaryo nga nibarug ug nangisog pagtug-an sa naandan-na-unta-apan-gilingiw-lingiwan-lang-sa-mga-hingtungdan nga bangis ug pintas nga paglugos sa balaanong katungod sa katawhan pagpili—bisan gibuak ang ilang mga dagway, gipanggukod nang ilang mga kabanay ug nameligro nang ilang mga panginabuhi ug kaugmaon.

       Hinaot nga ning higayona, bahala na kon ang sistema sa hustisya ning nasura kadaghan na mapandol pagpanalipod ug pagpatigbabaw sa mas makiangayong mga interes sa mas daghan tungod sa haylo ug hudlat sa hakog nga mga interes sa pipila nga maoy nagtungkawo sa gahom ug katigayonan, kasilotan na gyod ang mga utok ning usa sa labing makauuwaw nga tunglo sa atong panahon.   [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for May 24, 2007

        BENHUR GIPASAGDAN?

 

        Kumbinsido si Benhur Salimbangon, kandidato pagka kongresista sa ikaupat nga distrito sa Sugbo, nga ang election returns (ERs) nga gibalhin gikan sa munisipyo sa Bogo ngadto sa Kapitolyo ug dayon ngadto sa rehiyonal nga buhatan sa Comelec, nga maoy sentro sa kontrobersiyal nga iskutenyo sa tulo na ka managlahi nga board of canvassers (BOC) sud na sa kapin sa usa ka semana, inusab na, dinoktoran na ug di na mao ang ERs gikan sa 196 ka mga presinto sa Bogo.

        Matod ni Salimbangon ang paglangaylangay sa orihinal nga BOC sa Bogo nga gipangulohan ni Municipal Election Officer Jose Menguez, nga nisangpot sa pagkainat sa iskutenyo sa 60 ra ka presinto ngadto sa tulo ka adlaw, maoy nakahatag og kahigayonan sa kampo ni kanhi kongresista Celestino Martinez Jr. pagpayuhot og "manufactured" nga ERs sa ballot boxes nga gikandadohan sud sa session hall sa Sangguniang Bayan sa Bogo sa alas-4 sa kadlawon samtang namahuway silang Menguez ug kaubanan.

-o0o-

        Ang tigpamaba sa mga Martinez, kanhi Compostela mayor Gilbert Wagas, nitataw nga si Salimbangon ang namasangil busa siyay angayng mopakita og mga ebidensiya.  Matod ni Wagas di makiangayon nga hasion ni Salimbangon ang Comelec, apil nang pagpaubos sa citizen's arrest sa mga sakop sa ikaduhang BOC nga gipangulohan ni Atty. Gallardo Escobar, aron lang kapamatud-an ang iyang pasangil.

        Si Kongresista Clavel Asas-Martinez nitataw nga kon tinuod pang may nakasud sa session hall segurong kuninitan sa kapolisan ug mga dumadapig ni Salimbangon nga naglibot sa munisipyo adlaw ug gabii Lunes hangtod Miyerkules sa niaging semana, sa wa pa ibalhing iskutenyo sa Kapitolyo.   Sa reklamo ni Salimbangon nga giisnab nilang Escobar ug kaubanan ang ilang gitumbok nga kahiwian sa ERs, si Wagas nitataw nga way mahimo ang BOC gawas sa pagtugyan sa mga reklamo ngadto sa House of Representatives Electoral Tribunal (HRET), nga may eksklusibong hurisdiksiyon sa kontrobersiya kon mopasaka nag election protest si Salimbangon.

-o0o-

        Nahibawo si Salimbangon nga kon makalingkod nang iyang kaatbang, si Celestino Martinez III, siyam-siyaman ang iyang protesta una mahusay.  Maong determinadong gibabagan ang iyang gikahadlokang nag-ung-ong nga proklamasyon ni Martinez.   Bisan ang C-Cimpel gihagit niya pagpakita sa ilang ERs aron matandi sa iskutenyo sa Comelec, bisan sa kasayuran nga ang Comelec, di ang C-Cimpel, maoy modeklarar sa mananaog.

        Nipasabot si Wagas nga di ilang sayop nga naila ang duha ka kopya sa ERs (Lakas ug LP) ug nga way kopya ang Kampi ni Salimbangon.  Nanungog sab si Wagas unsay himuon ni Salimbangon kon human mamasangil og tikas siyay modaog sa iskutenyo sa Bogo?

        Mas maayong pangutana:  Nganong gawas ni Capitol Security Consultant Byron Garcia, nga nipaggamit sa Kapitolyo ug tanang surveillance cameras alang sa iyang mga dumadapig, wa na may laing niunong ni Salimbangon sa naapiki niyang kawsa?   [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for May 23, 2007

        SA USA KA PAMILOK

 

        Kay anak man og politiko si Myrna, 50, suhito siya sa politika.  Sud sa daghang katuigan, siyay gisaligan sa inadlawng mga gimbuhaton sa buhatan nga gihuptan sa iyang amahan, labi na sa pag-atiman sa way kinutobang mga panginahanglan sa ilang katagilungsod nga maoy nagtuboy sa iyang amahan sa nangaging daghan na uyamot nga mga piniliay.

        Labaw sa pagpalambo sa pamolitika sa iyang amahan, si Myrna tinuoray nga nahigugma sa iyang mga gimbuhaton.  Makatagamtam siya og talagsaong katagbaw nga maghunahuna sa matag sawop sa adlaw sa mga panginahanglan nga iyang natubag, sa mga suliran nga iyang nasulbad, sa mga panagsungi nga iyang nahusay ug sa mga kinabuhi nga iyang nahikap.

-o0o-

        Lahi sa ubang mga kaabag sa mga politiko nga nagkuwenta lang unsaon nila pagdaog ang sunod nga eleksiyon, si Myrna kinasingkasing nga nitabang sa tanang nidangop di lang sa ilang buhatan kon dili apil na sa ilang pinuy-anan.   Hingpit ang iyang pag-alagad.

        Siyay labing nahibawo sa kapid-an ka panginahanglan sa ilang mga silingan gikan sa pagpakatawo og mga kinabuhi hangtod sa pagtunod nila sa lubnganan.  Memoryado na niya pilay tukmang plitehan sa bus sa natanggong nga mga pasahero, unsay kinabaratohang tambal sa unsa nga sakit sa mga na-ospital, kinsang bunyag o kasal nga di mahimong sipyaton, unsang kompaniya ang masayun-sayon pagpasud og mga trabahante ug kinsay labing takos apan di mobunal nga mga abogado alang sa mga napriso.

Kahibawo na sab siya unsay labing gaan nga balibad sa mga mangayog amot sa rayna-rayna, sa mga mangutag igpapalit og inuduro ug sa manghangyo og ibagdok sa masyaw.

-o0o-

        Sa laktod, si Myrna labihan nang hinoga dihang gihagad nga padaganon sa niaging eleksiyon.  Di lang kay andam na, siya pa gyoy labing takos ug labing lapad og kasinatian sa katungdanan nga gipadaganan niya.   Giawhag siya pagtapak sa dakong haw-ang nga mamugna sa pagretiro na sa iyang amahan.

        Apan wa siyay partido.  Ni makinarya.  Ang kahugpongan nga nakapahimus unta pag-ayo sa liderato sa iyang amahan lain nay gipaluyohan.   Maong uban sa tumang panagana ug way tihiktihik nga pangaliya, gilusad ni Myrna ang iyang kandidatura.

-o0o-

        Ang kakuwang sa kuwarta gitapakan sa panaghiusa sa ilang pamilya.  Ang kakutas sa kampanya napasayon sa pagsapnay sa mga katagilungsod nga nihangop sa kahigayonan pagbawos sa kaayo ni Myrna.   Ang matag panimay nga iyang gituktok ug ang matag banay nga iyang gikahimamat nipadayon niya sa tumang kamapasalamaton ug kamahigugmaon.

        Apan napilde si Myrna.  Sa adlaw sa eleksiyon, ang iyang mga kaatbang nagpalabwanay sa presyo pagpamalit sa mga botante.  Tungod lang sa tag P100, nga hinatag sa mga politiko nga wa igkita sa labing ngiob nga mga adlaw sa ilang panghinahanglan, nakalimtan sa kinabag-an sa usa lang ka pamilok ang tibuok kinabuhi niyang pagtabang.   [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for May 21, 2007

       KON NAMALIT KA

 

       Kon nakapamalit ka sa niaging eleksiyon, nakahimo ka og duha ka bangis nga krimen:

·         Ang paglapas sa lagda sa piniliay (nga kay gihimo man sab sa imong kaubanan ug mga kaatbang, gawas nga way resibohay ug inutil pa gyong Comelec, lisod kang masakpan, gawas kon nipis ka pa og dagway ug moping-it pa matag higayon nga kusion ka sa imong konsiyensiya); ug

·         Imong gikurakot ang katawhan pinaagi sa pagpahimus sa ilang kakabos ug way kinutobang panginahanglan sa kuwarta alang sa labing batakan ug dinalian nilang panginahanglan.

-o0o-

        Kon nakapamalit ka ug nidaog, nakasakay ka sa layat sa kinabag-an sa mga nanagan sa niaging piniliay nga nipabaha og kuwarta, inay magsalig sa katakos ug kaligdong sa mga botante pagsuhid sa ilang mga nahimo ug sa kamakiangayon sa ilang mga plataporma;

        Kon nakapamalit ka apan napilde, mirisi;

        Kon nakapamalit ka apan napilde kay nalabwan sa palit sa imong kaatbang, mirisi lang gihapon kay nagtanga ka na man gani nga nagpapili pa, unsa na kaha kon makalingkod na sa katungdanan; ug

        Kon nakapamalit ka apan napilde bisan kon mas gamay ang palit sa imong kaatbang, pahuway na lang ug kon may uwaw pa ilubong ang imong dagway sa bangag kay wa gyoy gusto ang mga tawo nimo.

-o0o-

        Kon nagpatuyang ka og pamalit sa niaging piniliay, nalapas ang imong budget ug nakagamit sa kuwarta nga hiniposan sa imong banay ug mga kadugo, pahibaw-on ka namong daan nga di paigo ang tanang katungdanan sa kagamhanan pagpatrabaho nila ug kuwangon ang tanang transaksiyon sa kagamhanan kon paapilan nila; sa laktod pagkasulti, tabla na tong inyong kuwarta; ug

        Kon nakapatuyang ka og pamalit sa niaging piniliay kay dagko kaayo og amot ang imong mga suod nga mga politiko ug mga magpapatigayon, pasidan-i silang daan nga di na mahimong lakturon ang subasta sama sa CICC ug di na mahimong paburuton pag-ayo ang komisyon sama sa decorative lampposts kay daghan nang nakat-on sa mga kasong plunder nga gipasaka ni Crisologo Saavedra atubangan sa Visayas Ombudsman.

-o0o-

        Kon nidaog ka kay namalit og boto, wa kay katungod sa pagpahimus sa gahom sa buhatan nga imong gidaganan;

        Kon nidaog ka kay namalit og boto, mahimo di ka mapriso apan di makalimtan ang imong pakauwaw sa mga botanteng imong napalit ug sa mga botanteng nainsulto sa imong gihimo, busa mas daghan nang magbantay unsaon pagbawi ang dako nimong gasto;

        Kon nakadaog ka kay namalit og boto, di motunhay bisan unsay imong mga gimbuhaton, kanunay kang hamukon sa mga bulilyaso, inihap na lang ang imong malipayong mga adlaw sa di pa mabisto ang nangalisbo nimong tinunto; ug

        Kon nakadaog kay kay namalit og boto, mahadlok ka sa imong kaugalingong anino.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for May 20, 2007

       PILDE TANAN

 

       Haskang nindota isiyagit og buno.  Tanan nakong gipaluyohan nangapilde.  Silay akong giisip nga labing takos ug labing angayan.  Puwerte nakong abiba nila.  Gihalad nila ang tanan nakong, hinaot nga pasayluon ko sa kalangitan, mga pangaliya.  Apan napakyas sila sa ilang kawsa.  Kon kamo pa sab tingali nia sa akong nahimutangan, maglain sab gyod tingali ang inyong kabuhi.  Lisod kaayong dawaton nga ang tanan—ang tanan gyod—nga imong gipili pulos mangaparot.

        Apan di ko moprotesta.  Hingpit nakong dawaton ang ilang kapildehan.  Sila mismo di angayng mokisikisi.  Angayng gamiton ang ilang pagkapukan nga tinubdan sa mahinungdanong mga leksiyon nga hinaot nga makahimo nilang mas lig-on ug mas takos sa umaabot nga mga adlaw.  Nahadlok kong wa ko mag-inusara sa ako karong pagbangotan sa ilang pait nga kapildehan.

-o0o-

        Maong pasayloa nga wa ko manubag sa tanan ninyong mga tawag sa niaging mga adlaw.  Kinsa man ang ganahang managad kon mapilde ang tanang teams nga imong gipaluyohan sa playoffs sa National Basketball Association (NBA)?  Nahurot gyod og kapilde ang tanan nakong mga paborito—Phoenix Suns, New Jersey Nets, Chicago Bulls ug Golden State Warriors.  Mas taas pa gyong listahan sa akong mga pilde kon apilon nato og ihap ang akong mga paborito nga nangapukan sa unang hugna sa playoffs:  Miami Heat ug Houston Rockets.

        Ang labing uwahing mga dunggab sa akong kadasig sunudsunod nakong nahiagoman gahapon dihang nag-iyahay lang og kalagpot gikan sa semifinals sa Eastern ug Western conferences, silang Jason Kidd ug ubang Nets tungod sa usik kaayo nilang mga bola ug Steve Nash ug ubang Suns di tungod sa ilang kabanga kon dili tungod sa mas maayong troika, bahala na kon nitumaw ang kahugaw sa ubang magduduwa, nilang Tim Duncan, Tony Parker ug Manu Ginobili.

-o0o-

        Iniglingkod nako sa Arangkada sa DYAB Abante Bisaya karong Lunes sa buntag, maabtan pa nako ang 4^th quarter sa unang duwa sa Western Conference finals tali sa Utah Jazz ug Spurs nga ipahigayon sa SBC Center, ang homecourt sa Spurs, nga human sa kapildehan sa Dallas Mavericks ug Suns mao nay maghupot sa homecourt advantage.  Way live TV coverage sa duwa nga makita dinhi sa ato kay magsugod man ni sa alas-3 sa kadlawon.  Maong makapangangkon na sab mi nga kami ang unang makapahibawo kinsay modaog sa duha ka teams nga pulos naila sa ilang talagsaong disiplina.

        Apan pasayloa nga dako kaayong akong mga panghuy-ab sa mosunod nga mga adlaw.  Ang katahom sa kakiat ug kapaspas sa Suns ug Warriors di kapulihan sa teams nga nipilde nila.  Ug manghuy-ab na lang kong daan kon mag-abot na sab sa NBA Finals ang teams nga mas naila sa ilang depensa kay sa ilang kahingigo—ang Detroit Pistons ug Spurs.  Kinsay nag-ingon nga sayon dawaton ang kapildehan?  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for May 16, 2007

        MAS DAKONG TAHAS

 

        Karong nahuman nang eleksiyon, nahuman-human nang opisyal nga mga iskutenyo, naproklamar nang pipila ka mga mananaog ug nidawat na gani sa ilang kapildehan ang pipila sa mga naparot, magsugod nang mas lisod ug mas kutas nga gimbuhaton sa mga botante:   Ang makanunayon nga pagbantay ug pagpakabana aron pagtino nga ang mga moduma sa kagamhanan sa mosunod nga katuigan mopatigbabaw gyod sa labing dakong kaayuhan sa labing daghan.

Di mahimong paraiso ang atong mga lungsod, mga dakbayan ug mga lalawigan kon ang atong napili nga mga mananaog manglingkod na sa katungdanan sa udtong tutok sa Hunyo 30; sama nga di sab ta mahitumpawak sa impiyerno tungod lang kay nangapilde ang atong pinalabing mga kandidato.   Napamatud-an na sa makadaghan nang higayon, ug kitay labing alaot nga mga linalang kon hangtod karon wa pang kamatngon, nga di maatiman ang atong labing dinalian, mahinungdanon ug makiangayong mga panginahanglan kon pabilin tang mangiyugpos ug magpaantaw lang.

-o0o-

        Salamat sa nagpakabana nga mga indibiduwal ug mga kahugpongan, di na ta magduhiraw ug magsaag-saag unsay angayng buhaton aron nga di mahitabo ang naandan nga pagtampok sa atong bukubuko sa mga opisyal nga mao untay atong gitahasan ug gisaligan nga makapanalipod sa atong mga interes:

·         Ang Dilaab Movement ni Fr. Carmelo Diola nagpakatap na sa labing yanong mga lagda, nga naumol tungod sa manggihatagong tampo sa mga eksperto sa kampanya batok sa pangurakot, sa paghimo og lifestyle check sa mga opisyal sa kagamhanan nga nikalit lang og burot sa pagtungkawo na sa gahom; ug

·         Si Crisologo Saavedra, bisan sa tanang panamastamas sa kadagkoan sa Kapitolyo nga nahulga pag-ayo sa iyang expose sa Cebu International Convention Center (CICC), nakatudlo na nato unsaon pag-insistir sa atong katungod nga makatambong ug makapaniid sa mga subasta ug unsay nagkalainlaing bayhon sa mga palusot nga kinahanglang atong babagan.

-o0o-

        Usa sa mga laraw sa kadagkoan sa Kapisanan ng mga Brodkaster ng Pilipinas (KBP) Cebu Chapter mao ang pakigtagbo sa mga mananaog sa eleksiyon sa Mayo 14 human sa 100 ka adlaw nila sa katungdanan aron paninglan unsa nay ilang mga nahimo o wa mahimo di lang pinasikad sa ilang mga gisaad atol sa kampanya kon dili, ug labaw sa tanan, sa ilang kaandam ug katakos sa pagsukna, pagpaminaw ug paghimog mga lakang sa aktuwal nga panginahanglan sa katawhan ug sa katilingban.

        Apan kitang kasarangang mga molupyo di angayng motugyan lang ning maong gimbuhaton ngadto sa nagpakabanang mga kahugpongan.  Sa atong kagamay, kitay labing daghan.   Kitay mas dako og kahigayonan nga makakita unsa kamatinud-anon ang mga opisyal pag-alagad alang sa atong kaayuhan.  Kon ablihan lang ang atong mga mata, way makaipsot sa atong kamabinantayon.   Hinaot di na ta magpaabot sa eleksiyon pagpasidungog sa ilang maayong buhat ug pagbuyag sa ilang kahiwian.  [30]   leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for May 15, 2007

        MALAUMON SA SUGBO

 

        Si kanhi gobernador Lito Osmena niawhag sa mga Sugbuanon pagtandi sa iyang mga nahimo sud sa tulo ka tuig ug sa mga nahimo sa mga Garcia sa ilang pagduma sa Kapitolyo sa niaging 12 na ka tuig.   Matod ni Osmena ang iyang pagbukas sa mga luna sa lalawigan ngadto sa pribadong mga negosyante gawas nga nisangpot sa "Ceboom," ang pagtuyhakaw sa Sugbo isip labing himsog nga ekonomiya sa Pilipinas, nipalambo pa gyod sa panudlanan sa Kapitolyo nga nakahimo sa Sugbo nga "bilyonaryong lalawigan."

        Sa pikas nga bahin, ubos sa pagduma sa mga Garcia, siyam ka tuig ni kanhi gobernador Pablo Garcia ug tulo ka tuig ni Gobernador Gwendolyn Garcia, nitataw si Osmena nga way bisan usa ka proyekto nga napasiugdahan nga nakapuno sa P2 bilyones nga iyang gibilin sa panudlanan sa Kapitolyo.

-o0o-

        Sa iyang pagduaw sa DYAB Abante Bisaya aron pagpakisayod sa pagpanagit ug pagpamun-og sa upat ka mga dumadapig ni Mayor Virgilio Villamor sa Carmen, Cebu, si Osmena nipadayag og kasubo sa kapakyas sa liderato sa Kapitolyo paghingpit sa kaandam na sa Sugbo alang sa hingpit nga industriyalisasyon.   Matod niya ang pagtukod sa Cebu International Convention Center (CICC), nga iyang gihulagway nga "dako ug tambok nga bakak" kay gikahadlokang nigasto og kapin sa P1 bilyon, nakahikaw sa mas mahinungdanon ug mas dinaliang mga panginahanglan sa mga Sugbuanon.

        Wa katabang sa kawsa sa Sugbo ang kaguliyang sa piniliay.  Nasubo si Osmena sa duguong mga hitabo, nga ang usa nisangpot sa kamatayon ni kanhi mayor Rogelio Ilustrisimo Sr. sa Sta. Fe, Isla sa Bantayan.   Matod niya lisod pasaligan ang mga magpapatigayon nga isolated lang ang insidente kay didto ni nahitabo sa tugkaran gyod sa Kapitolyo.

-o0o-

        Niangkon hinuon si Osmena nga ang dakong bahin sa pasidungog sa hingpit nga paglambo sa Sugbo atol sa iyang pamunoan angayng isab-ong sa mga Sugbuanon.  Nga, ug gisubli ni Osmena ang iyang sulti niadto pa, mosulbong gyod bisan kinsa pay magtungkawo sa kagamhanan tungod sa ilang kakugi ug katakos sa nagkalainlaing natad sa panginabuhi.

        Matod ni Osmena naatol lang nga sila si Cebu City Mayor Osmena ang nanimon sa Sugbo dihang niabot nang tukmang panahon sa paspas nga pagtubo.  Nipuno siya duha lang sila ka tipaka nga nitakdo sa dugay nang napahimutang nga kinatibuk-ang kutay sa mga kahimtang ug mga panghitabo nga nakapabayaw sa Sugbo ngadto sa makiangayon niyang ang-ang sa kabantog.

-o0o-

        Bisan unsa pay sangpotanan sa piniliay, si Osmena malaumon nga nagkahinog nang panabot sa mga Sugbuanon.  Matod niya ang kamanggialamon sa mga botante sa Dakbayan sa Sugbo, nga sud na sa daghang piniliay nisalikway sa pinalitay, molapad ug mokaylap ngadto sa kasilinganang mga dapit.

        Ug inig abot nianang higayona, makapili na gyong mga Sugbuanon sa labing takos nga makapangu nila ngadto sa sunod nga ang-ang sa kalamboan.  [30]   leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for May 14, 2007

       KAKABOS UG KAIKOG

 

       Sakto si Msgr. Achiles Dakay.  Sa KBP Forum sa bisperas sa eleksiyon, ang media liaison officer sa Artsidyosesis sa Sugbo, niawhag sa tanang hingtungdan sa paghunong pagdakdak sa tanang kahiwian ug pagpanikas sa piniliay ngadto sa mga kabos.  "Inay moingon ta nga way mangulipon kon way magpaulipon," nisugyot si Dakay, "nganong di man ta moingon nga way ulipon kon way mangulipon."

        Sayon tinuod kaayo ang pagtulisok sa mga kabos ug mga burong, nga maoy kinabag-an sa mga botante, tungod sa ilang kahiktin og panglantaw, kapakyas pagkuwenta nga ang pipila ka pesos nga gisuburno sa mga politiko wa ra sa kumingking sa ilang kalisod ug pag-antos inig pamawi na sa makalingkod nga mga opisyal sa kagamhanan sa makalilisang nilang gasto sa piniliay.

-o0o-

        Ang tulo ka takna nga tulomanon, nga gisibya sa mga sibyaanan nga sakop sa KBP Cebu Chapter ug nanukad sa Archbishop's Palace, gitambongan sab sa kadagkoan sa militar ug kapolisan nga nipadayag og nagkalainlaing panglantaw sa padayong pagpaggamit sa mga kabos sa mapahimuslanong mga kandidato:

·         Si Heneral Ronald Roderos, luyuluyong hepe sa PRO 7, niingon nga tungod sa labihang katimawa ang mga botante mokapyot bisan sa sundang sa pamasin nga mahaw-as gikan sa pait nilang kahimtang;

·         Si Koronel Anthony Obenza, tigpamaba sa PRO 7, niingon nga gawas sa kakabos ang kinabag-an sa mga botante nakapili sa sayop nga mga kandidato tungod sa kaikog ug buta nga pagsunudsunod sa mga lider nga nautangan nila og kabubut-on; ug

·         Si Koronel Jefferson Omandam, tigpamaba sa Central Command, nga linghod pa gyod ang panabot sa mga Pilipino kon itandi sa mas abanteng mga demokrasya sa ubang bahin sa kalibotan.

-o0o-

        Ang KBP Cebu Chapter nga gipangulohan ni Chairman Edward Abad usa lang sa daghang nagpakabanang kahugpongan dinhi sa Sugbo ug ubang bahin sa nasud nga determinadong naningkamot pagpahinumdom sa mga botante sa kamahinungdanon sa eleksiyon sa Mayo 14 pagtapos sa ilang pag-antos ug pagsugod pag-umol sa mas sanag nga kaugmaon.

        Si Msgr. Dakay niingon nga ang Simbahang Katoliko wa magpabaya sa paggiya sa mga botante.  Apan di nila mapitol ang kagawasan sa mga botante pagpaminaw o pagsalikway sa awhag ni Arsobispo Ricardo Kardinal Vidal pagsalikway sa mga kandidato nga nagpaluyo sa mga vigilantes, Sugbuak ug mga balaudnong anti-life.

-o0o-

        Ang sangpotanan sa eleksiyon maoy mopatigbabaw sa tinuod nga pagbuot sa katawhan.  Bisan namantsahan sa panghaylo, panghudlat ug pamakak sa mga politiko, ang tingog sa katawhan angayng tahuron ug ipatigbabaw.

        Kon ipabilin nila sa gahom ang mga kawatan ug mga tikasan, gusto sa katawhan nga lugwayan pang ilang kalbaryo.  Kon mohukom sila pagpalayas sa mga nitampok sa bukubuko sa kinabag-an, hinaot nga tahuron ug dawaton sab sa mga mapahimuslanon ang pag-abot na sa ilang adlaw sa panudya.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada for May 13, 2007

       KATUNGOD SA DI PAGBOTAR

 

       Di kong kabotar karong eleksiyona.  Maong di ko magtagad paglista sa mga kandidato nga akong pilion.  Di ko maghasol pagplano unsang orasa ko nga moadto sa presinto aron pagtuman sa akong katungod ug katungdanan sa pagpili.  Kataposan kong nakabotar niadtong 1984.  Wa ko marehistro.  Di tungod sa pagpabaya.  Kon dili tungod kay nawad-an na kog salig sa sistema sa piniliay.

Nagpabilin kong kumbinsido nga bisan unsay mahitabo karong eleksiyona, human sa nagbaha nga mga saad ug panumpa sa kausaban sa tulo ka buwan nga kampanya, magpadayon ang nangalisbong eskandalo—ang katawhan, nga ang kinabag-an maglugos pagkaon, pagpatambal ug pag-eskuyla, dumalahon sa mga politiko nga ang kinabag-an mga bilyonaryo ug mga milyonaryo.

-o0o-

        Wa ko mag-inusara.  Nakaseguro kong dunay pipila nga nagbasa ini nga susama og baruganan.  Busa di ako rang usa ang maigo sa tulisok nga ang katawhan nga wa na manginlabot apil sa mabasol sa pait nga kahimtang sa atong nasud.  Ug di ako rang usa ang manalipod nga ang di pagbotar usa ka lehitimong paagi sa pagprotesta sa pagkahimo sa mga piniliay nga kahimanan sa pagbugalbugal, inay pagpatigbabaw, sa kabubut-on sa mga botante.

        Kon di eleksiyon, ganahan ba diay kog rebolusyon?  Di sab.  Padayon kong nangandoy nga atong maangkon ang usa ka malinawon apan matinud-anong kausaban.  Nga di mahitabong maggikan sa mga eleksiyon kon ang mga lagda pabilin nga magsilbing garantiya nga ang mga dato ug ang mga gamhanan, ginamit ang ngan sa makaluluoyng mga kabos ug mga timawa, mopasamot lang pagpalig-on sa ilang pagkontrolar sa gahom.

-o0o-

Apan mokumpisal ko nga nahasol ko sa mga sugyot nga mas mapadali ang kausaban nga akong gidamgo, nga mahibalik ang tinuorayng diwa sa piniliay, kon aktibo kong manginlabot, inay mangiyugpos ug mopalayo.  Wa ko mangiyugpos.  Padayon kong nakigbisog alang sa kausaban.  Pinaagi sa akong tulomanon sa radyo.  Pinaagi ning akong lindog.  Di lang gyod kong kakita sa akong kaugalingon nga mangampanya og kausaban pinaagi sa piniliay.

Ang wa pagkarehistro nakaluwas nako gikan sa mga nanghaylo pagpadagan nako sa nagkalainlaing katungdanan.  Bisan narehistro pa, ako gihapon silang balibaran.  Labing dako nakong kahadlok mao nga kon di ko malamoy sa nangalisbong sistema, patyon ko sa mga nakapahimus sa sistema sa unang adlaw pa lang nako sa katungdanan.

-o0o-

Sa di pa ka moingon nga inamaw ning ako, pahibaw-on tika nga duha sa labing dagko og gimbuhaton karong eleksiyona, sama nako, di sang kabotar:

·         Nasuwat na nako nga si Cebu Provincial Election Supervisor Lionel Marco Castillano nihunong pagbotar kay alang niya ang nangaging mga piniliay gidominahan sa mga politikong di takos sa mga katungdanan nga ilang nadag-an; ug

·         Si PRO 7 Director Silverio Alarcio di hinuon aktibista, di siyang kabotar kay di kapauli sa iyang lalawigan sa Pangasinan.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com