Friday, January 15, 2010

Arangkada of Leo Lastimosa for January 17, 2010

                   Duwa sa bata

 

          Ouano Wharf, Mandaue City—Ang fluvial procession gahapon maoy labing basa ug tugnaw sa 25 ka tuig nang pagpahigayon sa kalihokan matag bisperas sa Piyesta Senyor.  Human basola ang amihan nga maoy hinungdan sa way hunong nga uwan ug kusog nga huros sa hangin sa niaging mga adlaw, ang Pagasa may nakit-an nga low pressure area sa silangang bahin sa Dakbayan sa Hinatuan sa Surigao del Sur.

          Apan labihang linawa sa dagat.  Nga morang wa kahibawo nga angay unta siyang monunot sa kinaiyahan sa ibabaw.  Maong hapsay sa kinatibuk-an ang prosesyon sa dagat nga nibanhaw sa pagdunggo sa imahen ni Sr. Sto. Nino sa pantalan sa Dakbayan sa Sugbo 489 ka tuig na ang nilabay.

-o0o-

          Nipasidaan si Direktor Oscar Tabada sa Pagasa Mactan nga ang uwan ug hangin, kansang gikusgon nga 50 ngadto sa 70 ka kilometro matag takna ikatandi sa hinay nga bagyo, padayon nga mohasol sa mga Sugbuanon hangtod karong Lunes, liwas na sa Piyesta Senyor.

Kon pasikaran ang kabaga sa mga deboto gikan sa Sugbo ug sa ubang bahin sa nasud ug ubang kanasuran sa kalibotan—sa mga prosesyon gikan sa nasudnong shrine ni San Jose sa Mandaue ug sa palibot sa Basilica del Sto. Nino—gipamatud-an nila nga, sa makausa pa, bisan ang hulga sa panahon di makapawong sa ilang pagbalaan sa iyang kapiyestahan.

-o0o-

          Nagpasinguwan ang kasagaran sa mga bata nga nangabot dinhi.  Dihang akong gipangutana nganong wa sila magpandong, mora kong nakahimo og dakong sala.  Nakalimot ko nga ang pagpasinguwan mao diay usa sa labing kinaham nilang duwa.  Apil na sa balaang bata nga gihulagway sab nga sungogan ug laagan.

          Sama sa naandan, ang mga bata maoy niggiya sa mga dagko.  Dihang gitikyop ang mga payong, among nakaplagan nga di diay ingon ana kakusog ang uwan.  Usa sa mga deboto nga nagbitbit sa lima ka tuig niyang imahen nihatag og laing katin-awan:  "Bendisyon ning uwana kay naglinog man sa ubang bahin sa kalibotan."

-o0o-

          Nakatungtong ko dinhi sa labing unang higayon.  Ang unang 24 ka tuig nakong cover sa fluvial procession nipahimutang nako sa dagat sakay sa coastguard, o sa kahanginan sakay sa chopper, o sa announcer's booth sa mga tuig nga way lain nga gustong magpabilin.

          Napahigayon sa ABS-CBN Cebu ang labing unang live TV coverage sa fluvial procession.  Bisan wa palupara sa Air Transportation Office (ATO) ang among Sky Patrol tungod sa kangiob sa panahon.  Sugbuanong pamilya sa Estados Unidos nitug-an nako nga wa sila kapugong sa paghilak pagkakita sa imahen ni Sr. Sto. Nino ibabaw sa galleon nga niliyok sa kadagatan sa Mactan ug Mandaue.  Salamat sa footage nga ilang nakita sa live streaming sa stickam.com/dyab1512 uban ang tabang sa Smart Bro.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for January 16, 2010

                        Sulog o sungog?

 

            Sinug.  Di Sinulog.  Mao ni ang tawag sa katiguwangan sa Sugbo sa sayaw alang ni Sr. Sto. Niño.  Gitawag nila og "Sinug" ang sayaw niadtong ang katuyoan lunlon pa nga pagbalaan sa milagrusong bata.  Matod nila nitumaw na lang ang ngan nga "Sinulog" dihang gisayaw na sa gawas sa Basilica del Sto. Niño alang sa kulturanhon ug ubang katuyoan.

            Si Dr. Jose "Sir Dodong" Gullas nipahinumdom sab nga "Sinug" ang tinuod nga ngan sa sayaw.  Apil mi sa iyang gipahinumdoman atol sa mga tigom nga iyang giduma paghingpit sa pagpangandam sa "Halad 2010," nga nilab-as sa mga awit ug kinaiyang Sugbuanon ug nipasidungog sa bantogang mga kompositor ug mag-awit, nga gihugopan sa mga Sugbuanon niadtong Miyerkules.

                        -o0o-

            Si Sir Dodong gidasonan sa mga katiguwangan sa Mabolo.  Nga maoy gipasidunggan nga nakasunod ug nakakat-on sa orihinal nga sayaw gikan sa ilang mga ginikanan ug nitudlo sa mga lakang ngadto sa sunod nga kaliwatan.  Si Estelita "Inday Titang" Diola, 80, tulo ka tuig pa lang dihang nisugod pagkuyog sa pundok sa iyang amahan nga si Buenaventura pagpangaliya ni Sr. Sto. Nino pinaagi sa sayaw.  Siyay giila nga labing suhito ug labing maayong magtutudlo sa tinuod nga "Sinug."

            Si Inday Titang nipuli pagpangu sa mga mananayaw dihang namatay ang iyang amahan.  Nahibung na lang si Inday Titang nganong nausab nang ngan sa sayaw.  Wa na siyang kamatikod kanus-a gisugdan paggamit ang "Sinulog."

                        -o0o-

            Ang mga tigpasiugda sa pagpalapad sa Sinulog 30 ka tuig nang nilabay nitudlo nato nga ang Sinulog gikan sa pung nga "sulog."  Ilang gihulagway ang sayaw nga susama sa sug o tapya sa tubig sa tampi sa sapa sa karaang Pahina.

            Apan si Inday Titang way nahinumdoman nga kalambigitan sa iyang gihigugma nga sayaw ngadto sa sug ni sa sapa.  Matod niya ang "Sinug" maoy sayaw nga pagsungog o paghagwa.  Nga gituohan sa iyang katiguwangan nga mao ang labing makadapit sa pagtagad ug masabtan sa milagrusong bata.

                        -o0o-

            Mahimong ang "Sinug" minubo lang sa "Sinulog."  Sama sa "dan" sa "dalan," "kayo" sa "kalayo" ug "bay" sa "balay."  Nga segun sa nangangkon nga mga eksperto sa atong dila maoy bunga sa tinapolan nga paglitok sa mga Sugbuanon.  Apan may lain pang mga pagtuo:  Nga ang "Sinulog" gikan sa pung nga "saulog;" o gikan sa dakong sunog sa Sugbo sa panahon ni Hari Tupas nga napakyas pag-ugdaw sa imahen ni Sr. Sto. Niño.

            Mahimo sab nga ang "Sinulog" maoy mas dali nga ibaligya ngadto sa higanteng mga kompaniya.  O mas haom nga isiyagit alang sa kiat-kiat ug patigayon sa ngan sa balaang bata.  Apan sakto silang Sir Dodong ug Inday Titang.  Di angayng usbon ang kasaysayan.  Kay pagbudhi na sa atong kagahapon.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com