Arangkada of Leo Lastimosa for April 4, 2012

Ebidensiya ni Kristo


Padayong gilalisan hangtod karon unsa kakasaligan ang mga sugilanon sa pagsakripisyo ug pagkamatay ni Kristo.  Labi na kay ang mga sinuwat sa tulo niya ka apostoles, silang Mark, Matthew ug Luke, dako og kalainan sa sinuwat sa laing apostol nga si John.  Pipila ka eksperto sa Bibliya nitumbok sa mosunod nga mga sukaraan sa ilang pagduda:

• Ang mga sugilanon gisuwat 40 ngadto sa 70 ka tuig na human sa kamatayon ni Kristo;
• Ang mga nagsuwat wa makatambong ni makasaksi sa mga panghitabo nga ilang gihulagway;
• Ang pagsawu-sawo sa mga sugilanon pinaagi lang sa baba, nga maoy naandan niadtong higayona, mahimong naka-usab-usab sa istorya pagpahaom sa katuyoan sa mga tawo nga nagsugilon; ug
• Ang katuyoan sa karaang mga sinuwat di ang paghatag og tukmang sugid sa kasaysayan kon dili ang pagbutyag sa espirituhanong kamatuoran ni Kristo.

-o0o-

Apan gawas sa Bibliya, dunay nahipos nga ebidensiya sa kasaysayan mahitungod ni Kristo.  60 ka tuig human sa kamatayon ni Kristo, ang Jewish historian, si Josephus, nisuwat sa iyang librong "Testimonium Flavium":

• Nitumaw si Jesus, usa ka tawo nga manggialamon, nga nakahimo og talagsaong mga butang, magtutudlo sa katawhan nga nihangop sa iyang gibutyag nga kamatuoran sa tumang kalipay;
• Gipaluyohan siya sa daghang Jews ug mga Greek;
• Dihang gikondenar siyang Pilato sa krus, tungod sa pasangil sa dagkong mga opisyal, ang mga nahigugma ni Jesus wa motalaw; ug
• Hangtod karon ang pundok sa mga Kristiyanos (ang ngan sa iyang mga sumusunod) wa mamatay.

Samtang ang Roman Historian, si Tacitus, nisuwat sab sa iyang librong "Annals":  Si Christus gipatay sa mga kamot ni Pontius Pilate atol sa pamunoan ni Tiberius.

-o0o-

Mga detalye sa pagpakamatay ni Kristo gituki nilang St. Augustine ug St. Jerome.  Sa iyang bahin, si St. Ephraem nihatag og dugang detalye:  "Tinuod, ilang giinat ang iyang lawas ug gipakauwawan sa ilang mga bugalbugal.  Ang tawo nga Iyang giumol maoy naghupot sa korona nga tunok.  Siya nga nibuhi sa tanang linalang pinaagi sa iyang gahom nitaon sa iyang bukubuko alang sa ilang lapdos."
Ubang karaang mga sinuwat nidason sa asoy ni John nga gigapos siya sa mga sundawo, "...ang mga kamot ni Kristo hugot kaayong gigapos nga niagas ang dugo gikan sa iyang mga kuko."

-o0o-

Si John sa Fecamp, karaang monghe nga namatay niadtong 1078, nisuwat sa labing nabantog nga paghulagway sa lawas sa himatyong Kristo nga maoy nakadasig sa daghang pintor:
"Iyang hubo nga dughan nangluspad, ang kilid sa iyang lawas napuwa, nainat niyang mga tinai nauga, ang kahayag sa iyang mga mata niawop, tag-as niyang mga bukton nanggahi, nagsinaw niyang mga tuhod nagbitay, way hunong nga dagayday sa dugo nibasa sa gilansangan niyang mga tiil."  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for April 3, 2012

Kasaysayan sa Bibliya

Bibliya maoy giya sa atong pagbalaan sa Semana Santa.  Ang labing bantogang libro sa tibuok kalibotan ug tanang panahon, ang Bibliya maoy kasaligang tinubdan sa kasayuran sa kataposang mga adlaw ni Kristo--gikan sa iyang madaugon nga pagsud sa Jerusalem hangtod sa iyang pag-antos, pagkamatay ug pagkabanhaw.

Ang kapid-an ka kasayuran nga napatik sa Bibliya giingong gihunghong sa Labawng Makagagahom ngadto sa pinili ug gilamdagan nga mga magsusuwat.  Suwayan nato pagsubay ang nagkalainlaing mga libro sa Bibliya:

-o0o-

• Ang pag-umol sa kalibotan hangtod B.C 2000:  Tanang kasayuran gipasa sa mga henerasyon pinaagi sa baba;
• B.C. 2000 ngadto sa B.C. 1500:  Nasuwat ang libro ni Job, ang labing karaan sa Bibliya;
• B.C. 1500 ngadto sa B.C. 1400:  Mga batong gipatikan sa Napu ka Sugo gitugyan ngadtong Moses sa Sinai;
• B.C. 1400 ngadto sa B.C. 400:  Nahingpit ang 39 ka libro sa Daang Kasulatan sa pinulongang Hebrew;
• B.C. 250 ngadto sa B.C. 200:  Gihubad sa pinulongang Greek sa 39 ka libro;
• 45 ngadto sa 100:  Gihubad ang 27 ka libro sa Bag-ong Kasulatan ngadto sa Greek;

-o0o-

• 312:  Unang 50 ka kopya sa Bibliya gipahimo ni Emperador Constantine (naa ron sa Vatican Library sa Roma);
• 382 ngadto sa 384:  Si St. Jerome nihubad sa Bag-ong Kasulatan gikan sa Greek ngadto sa Latin;
• 397:  Ang Third Synod sa Carthage niaprobar sa Bag-ong Kasulatan;
• 390 ngadto sa 405:  Si St. Jerome nihubad sa Bibliyang Hebrew ngadto sa Latin;
• 500:  Ang Bibliya gihubad sa Egyptian, Coptic, Ethiopic, Gothic ug Armenian (nga gihulagway nga labing tukma);
• 600:  Gideklarar sa Simbahang Romano Katiliko ang Latin nga bugtong pinulongan sa Bibliya;
• 735:  Si Bede, English nga historian ug monghe, nihubad sa Bibliya ngadto sa Anglo Saxon;
• 995 ngadto sa 1010:  Si Aelfric, English nga pari, nihubad sa Bibliya ngadto sa Old English;
• 1205:  Si Arsobispo Stephen Langton sa Canterbury nihapnig sa Bibilya ngadto sa chapters;

-o0o-

• 1229:  Gidid-an sa Council of Toulouse ang mga layko (kasarangang mga tawo) sa pagpanag-iya og Bibliya;
• 1381 ngadto sa 1382:  Silang John Mycliffe ug kaubanan nisupak sa simbahan ug nihubad sa Bibliya ngadto sa English;
• 1415:  31 ka tuig human sa kamatayon ni Wycliffe, ang Council of Constance, nipasaka og 260 ka kasong "heresy" batok niya;
• 1428:  44 ka tuig human sa kamatayon ni Wycliffe, gipaugkat sa simbahan ang iyang mga bukog, gidaoban ug gilabay ang abo sa Swift River;
• 1525:  Si William Tyndale nihubad sa Bag-ong Kasulatan gikan sa Greek ngadto sa English;
• 1536:  Si Tyndale gikondenar nga irihis ug gisunog; ug
• 1582:  Sinalikway ang 1,000 ka tuig niyang kamandoan nga Latin rang Bibliya, ang Roma nipublikar sa labing unang English Catholic Bible.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com