Arangkada of Leo Lastimosa for September 23, 2011

Pagluwas og suba


Napakyas ang tanang nangaging pagsuway paglimpiyo sa suba sa Butuanon, nga nitabas sa 12 ka barangay sa mga dakbayan sa Sugbo ug Mandaue.  Mao nga dihang giduol ko sa nagpakabana nga mga negosyante sa Mandaue atol sa pagtimaan sa Mandaue Business Month niadtong Agosto, di kaayo ko madasigon sa ilang kahigayonan nga molampos.
Apan wa ning kapugong sa nagkalainlaing institusyon sa gobyerno ug pribadong sektor sa paghimo og laing pagsuway paghaw-as sa Butuanon gikan sa lang-og, nangalisbo ug nagtipun-og nga basura nga nilikos sa suba sud na sa daghang katuigan.  Tawga silang buang apan kaliboan ang mo-ubog sa suba ug manuktok sa kabalayan daplin sa Butuanon sa hiningusgan ug hinaot mas malungtaron nga kampanya pagpanlimpiyo.

-o0o-

Ang Department of Environment and Natural Resources (DENR) ug ang Mandaue City Government maoy mangu sa lapad nga pagpanlimpiyo sa suba sa Butuanon sugod sa alas-6:30 karong Sabado, Septiyembre 24.  Mga barangay kapitan ang mangu sa mga molupyo ug mga boluntaryo sa paghipos sa mga basura sa mosunod nga mga barangay nga naagian sa Butuanon:  Talamban, Tawason, Cabancalan, Canduman, Tingub, Casuntingan, Tabok, maguikay, Alang-Alang, Ibabao, Paknaan ug Umapad.

Abunda sab ang tabang sa labing dagkong kompaniya sa mga dakbayan sa Sugbo ug Mandaue.  May magpada og mga kawani ug may mopahuwam sa ilang heavy equipment ug ubang kahimanan.  Ang Departamento sa Edukasyon (DepEd) ug mga eskuylahan mopada sab og boluntaryong mga tinun-an.

-o0o-

Mokuyog sab sa kampanya ang kapolisan.  Nga di managana pagdakop sa mga magpapating paglabay sa ilang hugaw ngadto sa suba.  Subo nga kasinatian sa nangaging pagpanlimpiyo mao nga ang mga molupyo sa daplin sa suba, inay motabang, nitunol na hinuon sa ilang mga basura ngadto sa mga boluntaryo aron maapil og hipos.
Nagtuo ang mga tigpasiugda nga mas ma-edukar ang mga molupyo kon pakit-on sila nga, samtang mapailubon nga motudlo nila sa tukmang mga paagi pagbuwag ug paghipos sa mga basurang malata ug di malata, di managana ang gobyerno pagpahamtang sa balaod batok sa mga malapason.

-o0o-

Ang 23 ka kilometro nga suba, nga gihulagway sa DENR nga maoy labing hugaw sa tibuok Sugbo ug Central Visayas, maoy kaligoanan ug tinubdan sa tubig mainom sa atong katiguwangan.  Apan ambot tungod ba sa kakuwang sa kasayuran o pagpakabana sa kalikopan o sa pagpabaya sa gobyerno, ang Butuanon gihimo sab nilang basurahan.
Nakatampo sa mga basura sa suba ang inadlawng hugaw sa mga molupyo, nga kasagaran way sceptic tank, mga biya sa mga pabrika ug ubang mga kompaniya ug mga basura nga gilabay sa mga motorista gikan sa ibabaw sa taytayan sa Butuanon.  Ang suba maoy usa sa labing dako og natampo sa pagtam-ok og makahilong hugaw ngadto sa Mactan Channel nga nakapuo sa mga isda ug ubang katigayonan sa dagat.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for September 22, 2011

Bosing sa media


Nangutana ko sa mga tigpaminaw sa DYAB Abante Pa, Bisaya!, tungod sa nagpadayong pagsaulog sa Cebu Broadcasters Month ug Press Freedom Week, kon unsay ilang tan-aw sa Kapisanan ng mga Brodkaster ng Pilipinas (KBP):  May kapuslanan pa ba?; o laos na?  Sama sa gipaabot, nabahin sila:

• May natagbaw sa pagduma sa KBP sa industriya sa pagpanibya kay kasagaran sa mga programa sa radyo ug telebisyon ilang gihulagway nga nakahatag nila sa tukmang kasayuran ug kalingawan; apan
• May nanuyo sab sa kapakyas sa KBP pagbadlong sa mga komentarista nga nangilkil sa kahanginan, o nagpagamit sa mga politiko, o nangilad nga kahibawo unsay manggawas sa legal ug ilegal nga mga sugal.

-o0o-

Kasagaran sa mga komentarista ug mga programa nga gireklamohan di mga sakop sa KBP.  Wa sila mabadlong kay way hurisdiksiyon ang KBP nila.  Ubos unta sa mga lagda, ang National Telecommunications Commission (NTC), maoy magbantay sa mga sibyaanan sa radyo ug telebisyon nga wa maapil sa self regulation sa KBP.  Apan nahadlok kong ang NTC inutil.  Sama nga hangtod karon wa pang katultol sa loads sa cellphones nga gikawat sa higanteng mga kompaniya sa telepono.
Di sab mahimong pugson ang mga sibyaanan nga magpasakop sa KBP.  Kay pribadong kahugpongan ang KBP ug boluntaryo ang pagpasakop.  Gobyerno ray makapamugos sa mga sibyaanan ug dakong sayop alang sa KBP ang pagpatabang sa gobyerno aron ipamugos ang ilang mga lagda.

-o0o-

Wa ko mag-ingon nga way nag-abuso sa mga sakop sa KBP.  Daghang accredited broadcasters nga utro sang badlungon.  Maoy hinungdan nga ang KBP nipalig-on pag-ayo sa iyang Standards Authority (SA) aron maoy mohusay sa mga reklamo batok sa mga sibyaanan ug mga magsisibya.
Pagmatuod nga way gipasaylo ang KBP Cebu Chapter, apil sa imbestigahunon sa SA Officer nga si Marlon Baula sa Hot FM mao si Chairman Ruphil Bañoc ug kining tagsulat.  Gipaubos sab ko og imbestigasyon sa SA dihang ako pay chairman sa KBP Cebu tulo ka tuig ang nilabay.

-o0o-

Apan labaw sa determinasyon sa liderato sa KBP paglimpiyo sa industriya mao ang pagpakabana sa mga tigpaminaw.  Ang mga konsumidor sa media maoy tinuod nga agawon sa mga sibyaanan ug mga magsisibya.  Kon moreklamo dayon sila sa matag kalapasan nga makita o mapaminaw, magkinto ang mga hingtungdan.
Kay ang mga sibyaanan ug mga magsisibya, sakop man sa KBP o dili, nahibawo kinsay tinuod nga nagbuhi nila:  Kon di nila aksiyonan ang lehitimo nga mga reklamo, mahimong biyaan sila sa viewers ug listeners, motibugsok ang ilang ratings, motidlom ang ilang advertisements, mapapas ang ilang kita, di nang kapanuweldo sa ilang mga kawani ni makabayad sa ilang mga obligasyon ug busa wa nay laing kapilian gawas sa pagpawong sa ilang sibya ug hingpit nga pagpanera.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com