Arangkada of Leo Lastimosa for March 8, 2010

                        Kay ug Kini

 

            Pasagdi na lang ang mga piliunon sa nasudnong katungdanan.  Nga magpatugatuga gyod og Binisaya sa ilang pangampanya aron pag-ulug-ulog nato nga suod ta sa ilang kasingkasing.  Kon ang kabaliko sa ilang Binisaya ang pasikaran, wa silang kasabot nato.  Labaw nang wa sila katugkad sa labing batakan natong mga pangandoy ug panginahanglan.

            Maong gil-asan ko matag higayon nga makabati sa pinugos nga Binisaya nilang Senador Mar Roxas ug Senador Loren Legarda.  Maayo na lang nga wa mohimakak sa kadaginuton sa ilang Binisaya nilang Senador Noynoy Aquino ug Senador Manny Villar.  Hangtod karon lisod sabton ang Binisaya ni Pres. Arroyo.  Ang labing tarung nga molitok og Binisaya nilang tanan mao si Senador Chiz Escudero.

-o0o-

            Lahi sa mga piliunon nga mga Tagalog, kitang mga Bisaya way kapasanginlan ngano nga di tang kamao nga molitok sa atong kaugalingong pinulongan.  Mas magkasinabtanay ta kon tun-an, suhituon ug isangyaw ang atong dila.  Gawas nga atong katungdanan ang pagtipig ug pagpalambo sa atong pinulongan alang sa umaabot nga kaliwatan.

            Salamat ni Antonio Pigafetta, kauban sa pagdunggo ni Ferdinand Magellan sa Sugbo niadtong 1521, nakalili ta nga wa diay kalainan ang pinulongan sa atong katiguwangan 489 ka tuig ang nilabay:  Ilok (armpit), bungot (beard), dughan (chest), sampot (buttocks), tinapay (bread), lubi (coconut), mari ka (come here), balangay (boats), balay (house), tuhod (knee), kawayan (bamboo), baboy (pig), luy-a (ginger), kuko (fingernail), mata (eye), kalayo (fire) ug dalunggan (ear).

-o0o-

            Di man ta mahuman kon ang hisgutan ang tanan, tuguti nga tukion nako ang duha sa labing bantang nga sayop nga giuran-uran na ron sa mga magsisibya nga hinaot wa pa masunod sa mga tigpaminaw:  Ang pagluba sa "kay" ug "kini:"

·        Ang "kay" gihimo nilang way kahulogan nga panumpay sa mga pung nga di kinahanglang sumpayon (inay "Ang akong ngan kay si Gwen," mas tukma "Ang akong ngan si Gwen," o "Ako si Gwen.")

·        Ang "kini" alang lang gyod unta sa usa ka butang o usa ka panghitabo, apan gigamit na lang sa usa ka tawo o bisan gani daghang tawo ("kini" ang gamiton alang sa sunog apan "siya" alang sa bombero o "sila" sa mga bombero).

-o0o-

            Sayop:  Ang premyo "kay" usa ka milyon ka pesos.  Sakto:  Ang premyo usa ka milyon ka pesos.  Sayop:  Ang akong lungsod nga natawhan "kay" ang Minglanilla.  Sakto:  Ang akong lungsod nga natawhan mao ang Minglanilla.  O natawo ko sa Minglanilla.

            Sayop:  Si Mayor Mariano Martinez nitambong "kini" og kasal.  Sakto:  Si Mayor Mariano Martinez nitambong og kasal.  Sayop (nadunggan nako sa usa ka magsisibya niadtong Sabado):  Ato kining (mga biktima sa sunog sa Consolacion) tabangan.  Sakto:  Ato silang tabangan.  O mas maayong butangan og palihug aron mas daghang motabang.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com

Arangkada of Leo Lastimosa for March 7, 2010

                        Krus ni Soc

 

            Si Talisay City Mayor Soc Fernandez niisip nga iyang krus ang iyang sinagop nga si Joavan.  Kansang binuhatan nakahatag niya og daghan ug dagko uyamot nga kahasol ug kauwawan.  Sa naandan nga malumo ug mapaubsanon niyang tingog, ang mayor nangayo sa pagsabot nga di mahimong ikatungina sa katawhan:  Mahimo bang tugotan siya nga mopas-an sa iyang krus?

            Kinsa man tuod ang makaako pag-awhag ni Fernandez pagsalikway sa iyang anak?  Ang labing nasilag sa daotang mga binuhatan nga gipasangil batok ni Joavan maglisod tingali pagsugyot nga talikdan siya sa iyang amahan.  Bisan ang mga biktima sa mga krimen nga gipasangil batok ni Joavan, ang akong gipasabot ang mga buhi pa, di tingali molalis nga katungdanan ni Fernandez ang pag-unong sa iyang anak.

-o0o-

            Ang akong problema ni Mayor Fernandez mao nga gusto niyang moapil ang katawhan og pas-an sa bug-at niyang krus.  Ang iyang kapakyas pagbadlong ug ang iyang kapakyas pagsilot sa di maayong mga binuhatan ni Joavan mao ang di makiangayon nga pagduhig sa katawhan sa pait nga kalbaryo sa iyang nahimutangan.

            Mas dakong atraso ni Mayor Fernandez:  Iyang gitunglo ang mga molupyo sa Talisay ug kasilinganang mga dakbayan ug kalungsoran sa Sugbo nga umaabot nga mga biktima sa sunod nga mga higayon nga ganahan na sab si Joavan nga managpa, manumbag, mamatid, mangulata, manligis, manion og armas ug, kon tuohan ang mas seryusong mga pasangil batok niya, mamusil o managit og babaye.

-o0o-

            Pasayloa nga maglisod ko pagtuo sa pasalig ni Mayor Fernandez nga wa niya gamita ang gahom ug influencia sa iyang buhatan pag-areglo sa mga kaso batok ni Joavan.  Samtang tinuod nga kaduha na nabilanggo si Joavan, nakagawas siya sa matag higayon.

            Mahimong wa manghudlat ang mayor sa kapolisan.  Ni nanuburno sa mga piskal ug mga huwes.  Apan naareglo ang mga kaso tungod sa pagsibog sa mga biktima.  Ug di lisod tultulon diin gikan ang kuwarta, trabaho, o patigayon nga gihatag bugti sa ilang pagtak-om.

-o0o-

            Nipahibawo si Mayor Fernandez sa iyang pagtawag sa Arangkada sa DYAB nga nakadawat siya og mapuslanon nga mga tambag gikan sa iyang kahigalaan unsay angayng himuon kang Joavan.  Gisuwayan na niya ang tanan nilang sugyot.  Apan niangkon nga, bisan sa tanan niyang pagmaymay ug pamalandong, napakyas siya.

            Wa pa koy anak apan mangahas ko pagsugyot ni Mayor Fernandez nga tingali mas epektibo kay sa may ug pamalandong mao ang tinuoray nga pagpaamgo ni Joavan nga sayop ang iyang binuhatan.  Pinaagi sa paghunong paglukat niya gikan sa mga atraso ug sa pagpaatubang ni Joavan sa mga sangpotanan sa iyang binuhatan.  Ning paagiha lang nga iyang madasig ang mga biktima ni Joavan sa pagsukol ug ang mga polis sa pagpatuman sa balaod.  [30]  leo_lastimosa@abs-cbn.com